هایپرموبیلیتی (Hypermobility) یا شلی مفصلی که به‌طور عامیانه به آن دو مفصلی گفته می‌شود، به وضعیتی گفته می‌شود که در آن برخی یا تمام مفاصل بدن فرد، دامنه حرکتی بیش‌تری از حد نرمال دارند. این افزایش حرکت، معمولاً به دلیل بیماری بافت همبند اطراف مفصل به‌ویژه رباط ها و کپسول مفصلی است. بسیاری از افراد با این وضعیت متولد می‌شوند، اما برخی دیگر در طول زندگی به دلیل عوامل محیطی یا پزشکی دچار آن می‌شوند.
اگرچه هایپرموبیلیتی در بسیاری از افراد بدون علامت باقی می‌ماند و مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما در مواردی ممکن است منجر به درد مفصلی مزمن، خستگی، دررفتگی‌های مکرر و مشکلات ساختاری در بدن شود. به همین دلیل آگاهی از این وضعیت، علائم، علت‌ها و روش‌های درمان آن، اهمیت بالایی در پیشگیری از آسیب‌های جدی دارد.
پیشنهاد مطالعه: ویتامین های مفید برای روماتیسم مفصلی
علت هایپرموبیلیتی یا دومفصلی چیست؟
علت‌های ایجاد هایپرموبیلیتی متنوع هستند و ممکن است به‌صورت ژنتیکی، ساختاری یا اکتسابی بروز کنند. در ادامه به مهم‌ترین دلایل بروز این حالت اشاره می‌کنیم:
۱. علت‌های ژنتیکی (ارثی):
در بسیاری از موارد، هایپرموبیلیتی به دلیل وراثت ژنتیکی است. افرادی که در خانواده‌شان فردی با شلی مفصلی وجود دارد، بیشتر در معرض ابتلا به این وضعیت هستند. در برخی شرایط، هایپرموبیلیتی بخشی از بیماری‌های ژنتیکی بافت همبند است که از جمله آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سندرم اهلرز-دنلوس (EDS)
- سندرم مارفان
- سندرم لوئیس دیتز
این اختلالات معمولاً با ضعف بافت‌های نگهدارنده بدن همراه هستند که باعث افزایش بیش‌ازحد دامنه حرکتی مفاصل و سایر علائم سیستمیک می‌شود.
۲. ویژگی‌های ساختاری خاص بدن:
افرادی که به‌صورت طبیعی دارای عمق کم مفاصل، طول عضلانی بالا یا ضعف عضلانی هستند، بیشتر مستعد ابتلا به هایپرموبیلیتی می‌باشند. این ویژگی‌های ساختاری ممکن است در ورزشکاران یا کودکان نیز دیده شود.
۳. عوامل محیطی و اکتسابی:
برخی از عوامل مانند:
- انجام تمرینات کششی بیش‌ازحد
- داشتن وزن پایین
- مصرف برخی داروهای کورتونی یا استروئیدی
می‌توانند بافت‌های بدن را شل‌تر کرده و منجر به افزایش دامنه حرکتی مفاصل شوند.
۴. هورمون‌ها و سن:
سطح برخی هورمون‌ها مانند استروژن می‌تواند بافت‌ها را نرم‌تر کند. به همین دلیل، خانم‌ها، نوجوانان و زنان باردار بیشتر در معرض این وضعیت هستند.
علائم هایپرموبیلیتی و نشانه هایی که نباید نادیده گرفته شوند
افرادی که دچار هایپرموبیلیتی هستند، بسته به شدت این وضعیت، ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند یا علائم جدی و مزمن را تجربه کنند. در ادامه مهم‌ترین علائم هایپرموبیلیتی آورده شده‌اند:
- دردهای مفصلی به‌ویژه بعد از فعالیت بدنی یا ایستادن طولانی
- دررفتگی یا نیمه‌دررفتگی مکرر مفاصل (به‌ویژه در شانه، زانو یا انگشتان)
- خستگی عمومی بدن به‌دلیل تلاش عضلات برای نگهداری مفاصل
- قفل شدن یا شنیدن صدای کلیک در مفاصل در حین حرکت
- کبودی‌های مکرر و بدون علت مشخص
- پیچ خوردن‌های مکرر مچ پا هنگام راه رفتن یا دویدن
- احساس بی‌ثباتی در مفاصل و عدم تعادل
- در مواردی همراه با علائم گوارشی، اختلالات خواب، اضطراب یا افسردگی
در صورتی که فرد دچار دومفصلی علامت دار باشد، به این وضعیت اصطلاحاً سندرم هایپرموبیلیتی یا Hypermobility Spectrum Disorder گفته می‌شود که نیاز به بررسی تخصصی دارد.
روش های تشخیص هایپرموبیلیتی
برای تشخیص دقیق هایپرموبیلیتی، بررسی بالینی روماتولوژیست لازم است. یکی از مهم‌ترین ابزارهای تشخیصی، تست Beighton است که به بررسی میزان انعطاف‌پذیری مفاصل می‌پردازد. این تست شامل ارزیابی حرکت بیش‌ازحد در انگشت شست، آرنج، زانو، انگشتان و خم شدن به جلو می‌باشد.
در موارد مشکوک به سندرم‌های ژنتیکی نیز ممکن است نیاز به آزمایش ژنتیکی یا تصویربرداری برای بررسی ساختار مفاصل و رباط‌ها باشد.
روش های درمان هایپرموبیلیتی
درمان هایپرموبیلیتی بسته به شدت علائم و اختلال زمینه‌ای متفاوت است. در اکثر موارد درمان شامل توانبخشی، آموزش و پیشگیری از آسیب‌های بیشتر است. در ادامه به مهم‌ترین روش‌های درمان اشاره می‌شود:
۱. فیزیوتراپی تخصصی:
فیزیوتراپی اولین و مؤثرترین روش درمان در هایپرموبیلیتی است. فیزیوتراپیست با آموزش تمرینات خاص به تقویت عضلات اطراف مفصل، بهبود تعادل و جلوگیری از دررفتگی کمک می‌کند. تمریناتی مانند:
- تمرینات تعادلی
- تمرینات استقامتی
- تمرینات ثبات دهنده (Stabilization)
در برنامه فیزیوتراپی گنجانده می‌شود.
۲. اصلاح سبک زندگی و آموزش بیماران:
افراد مبتلا به هایپرموبیلیتی باید از انجام حرکات خطرناک یا کششی زیاد خودداری کنند. آموزش صحیح نحوه حرکت، ایستادن، نشستن و بلند کردن اجسام از زمین اهمیت زیادی دارد.
۳. استفاده از ساپورت‌ها یا بریس‌ها:
در صورت بی‌ثباتی شدید مفصل، استفاده از بریس یا ساپورت‌های طبی می‌تواند به کاهش فشار و افزایش کنترل حرکتی کمک کند.
۴. داروها:
در صورت وجود درد مزمن، پزشک ممکن است از داروهای زیر استفاده کند:
- داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن
- مسکن‌ها
- ویتامین‌ها و مکمل‌های مفید برای بافت همبند
۵. درمان روانشناختی:
در مواردی که فرد دچار اضطراب، افسردگی یا استرس‌های مزمن ناشی از درد یا ناتوانی حرکتی شده است، مشاوره و روان‌درمانی می‌تواند مفید باشد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر شما یا فرزندتان دچار مفاصلی هستید که بیش از حد طبیعی حرکت می‌کنند یا علائمی مانند درد مزمن، بی‌ثباتی، خستگی زیاد یا دررفتگی مکرر مفصل را تجربه می‌کنید، بهتر است با متخصص طب فیزیکی، ارتوپد یا روماتولوژیست مشورت کنید. تشخیص به‌موقع و شروع درمان می‌تواند از بروز آسیب‌های جدی در آینده جلوگیری کند.
پزشک درمان بیماری های مفصلی با فوق تخصص روماتولوژی
دکتر سارا جعفری، فوق تخصص روماتولوژی، از پزشکان برجسته در زمینه تشخیص و درمان بیماری‌های مفصلی، عضلانی و بافت همبند در ایران است. ایشان با سال‌ها تجربه و دانش تخصصی، به‌ویژه در درمان بیماری‌هایی مانند آرتریت روماتوئید، لوپوس، هایپرموبیلیتی (دومفصلی)، اسپوندیلیت آنکیلوزان و واسکولیت شهرت دارند. دکتر جعفری با رویکردی علمی و دقیق، ابتدا با بررسی کامل شرح حال بیمار و سپس انجام آزمایش‌های تخصصی، به تشخیص صحیح می‌رسد.
بیماران دکتر جعفری از برخورد حرفه‌ای، صبوری در معاینه و درمان‌های به‌روز و مؤثر ایشان رضایت دارند. کلینیک تخصصی دکتر جعفری مجهز به جدیدترین امکانات تشخیصی و درمانی در حوزه روماتولوژی است.
اگر دچار دردهای مفصلی، خشکی صبحگاهی مفاصل، خستگی مزمن، یا علائم مشکوک به بیماری‌های خودایمنی هستید، مراجعه به دکتر سارا جعفری می‌تواند راه‌حلی مؤثر برای کنترل و درمان بیماری باشد.
نوبت دهی و ویزیت: نوبت دهی فوق تخصص روماتولوژی
تلفن نوبت دهی : ۰۴۱۳۳۲۷۳۲۶۳
و همچنین : ویزیت اینترنتی متخصص روماتولوژی
بدون دیدگاه