اریتم ندوزوم | علائم بیماری روش های تشخیص و درمان

اریتم ندوزوم (Erythema Nodosum) نوعی التهاب پوست و بافت چربی زیرجلدی است که به شکل گره‌ها یا برجستگی‌های قرمز، حساس و دردناک ظاهر می‌شود. این برجستگی‌ها معمولاً در ساق پاها دیده می‌شوند، اما گاهی در ران‌ها، بازوها یا سایر نقاط بدن نیز بروز می‌کنند. اریتم ندوزوم به خودی خود یک بیماری نیست بلکه علامتی از یک مشکل زمینه‌ای دیگر در بدن محسوب می‌شود. این اختلال پوستی ممکن است در اثر عفونت‌ها، بیماری‌های التهابی سیستمیک یا مصرف برخی داروها بروز پیدا کند. ظاهر آن معمولاً ناگهانی است و طی چند روز تا هفته تشدید می‌شود. در بسیاری از موارد، پس از برطرف شدن عامل زمینه‌ای، اریتم ندوزوم نیز به مرور فروکش می‌کند.

این وضعیت با سایر بیماری‌های پوستی تفاوت دارد، زیرا منشأ آن بیشتر واکنش سیستم ایمنی بدن نسبت به یک عامل تحریک‌کننده است.

در واقع، اریتم ندوزوم یکی از انواع واسکولیت‌های سطحی به حساب می‌آید که بیشتر در بافت چربی زیر پوست اتفاق می‌افتد. شناخت این بیماری برای پزشکان اهمیت زیادی دارد، زیرا در بسیاری از موارد نشانه‌ای از وجود بیماری‌های جدی‌تر مانند سل، سارکوئیدوز یا بیماری‌های خودایمنی است.

پیشنهاد مطالعه: تب روماتیسمی و روش های درمان آن

علت‌های بروز اریتم ندوزوم

اریتم ندوزوم می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. شایع‌ترین علت آن، واکنش ایمنی بدن به یک عفونت باکتریایی یا ویروسی است. از جمله عفونت‌هایی که در بروز این بیماری نقش دارند می‌توان به عفونت استرپتوکوکی گلو، سل، یرسینیا، مایکوپلاسما، و برخی ویروس‌ها مانند EBV و CMV اشاره کرد. در کنار عوامل عفونی، برخی بیماری‌های خودایمنی مانند بیماری کرون، کولیت اولسراتیو، سارکوئیدوز و لوپوس نیز می‌توانند باعث تحریک سیستم ایمنی و بروز این واکنش پوستی شوند.

همچنین داروهایی مثل آنتی‌بیوتیک‌ها (خصوصاً سولفونامیدها)، داروهای ضد بارداری خوراکی، و برخی داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی هم ممکن است محرک باشند. در برخی موارد نادر، سرطان‌های داخلی مانند لنفوم یا لوکمی نیز می‌توانند با اریتم ندوزوم همراه باشند. از طرفی، گاهی این بیماری بدون علت مشخص (ایدیوپاتیک) ظاهر می‌شود و یافتن علت زمینه‌ای دشوار است.

در کشورهایی با شیوع بالای سل یا بیماری‌های عفونی،این بیماری ممکن است یکی از اولین نشانه‌های عفونت فعال باشد. به همین دلیل بررسی دقیق سابقه پزشکی، محیط زندگی و تماس‌های بیمار بسیار حیاتی است.

علائم و نشانه‌های اریتم ندوزوم

شایع‌ترین علامت اریتم ندوزوم، برجستگی‌های قرمز رنگ، گرم و دردناک در ناحیه جلوی ساق پا است. این گره‌ها معمولاً به صورت دوطرفه (دو پا) ظاهر می‌شوند و قطر آن‌ها از یک تا پنج سانتی‌متر متغیر است. با گذشت زمان، رنگ این برجستگی‌ها مانند کبودی تغییر می‌کند و به بنفش، آبی و در نهایت زرد و سبز درمی‌آید، درست مانند روند بهبود یک کبودی معمولی.

علائم عمومی دیگر ممکن است شامل تب، ضعف عمومی، درد مفاصل (به‌ویژه زانوها و مچ پا)، تورم مفصلی، و در برخی موارد کاهش وزن باشد. درد مفاصل ممکن است حتی قبل از ظهور ضایعات پوستی آغاز شود. در برخی بیماران، گره‌ها آن‌قدر دردناک هستند که راه رفتن یا پوشیدن لباس باعث تشدید ناراحتی می‌شود.

گره‌های اریتم ندوزوم معمولاً طی ۲ تا ۶ هفته بهبود می‌یابند و جای زخم باقی نمی‌گذارند. با این حال، در مواردی که بیماری زمینه‌ای کنترل نشود یا اریتم ندوزوم مزمن شود، امکان برگشت یا تکرار علائم وجود دارد. اگر بیمار به‌طور مکرر به این ضایعات دچار شود، بررسی‌های دقیق‌تری برای یافتن علت زمینه‌ای الزامی است.

روش‌های تشخیص اریتم ندوزوم

تشخیص اریتم ندوزوم بیشتر براساس معاینه بالینی و سابقه پزشکی بیمار انجام می‌شود. پزشک معمولاً با مشاهده ضایعات پوستی قرمز، برجسته و دردناک در ساق پا به اریتم ندوزوم مشکوک می‌شود. برای تایید تشخیص و یافتن علت زمینه‌ای، آزمایش‌های مکملی مورد نیاز است.

آزمایش‌های خون مانند CBC (شمارش سلول‌های خونی)، ESR (سرعت رسوب گلبول‌های قرمز)، CRP (پروتئین واکنشی C) معمولاً افزایش یافته و نشان‌دهنده وجود التهاب در بدن هستند. اگر مشکوک به عفونت خاصی باشد، تست‌های اختصاصی مانند تست ASO برای عفونت استرپتوکوکی، PPD برای سل، و آنتی‌بادی‌های ویروسی درخواست می‌شود.

در صورت شک به بیماری‌های گوارشی، کولونوسکوپی و آزمایش‌های اختصاصی گوارشی انجام می‌شود.

برای افتراق از بیماری‌های مشابه پوستی، ممکن است بیوپسی پوست از یکی از گره‌ها انجام شود. در این روش بافت زیر پوست نمونه‌برداری شده و در آزمایشگاه پاتولوژی بررسی می‌شود.

روش‌های درمان اریتم ندوزوم

درمان اریتم ندوزوم بستگی به علت زمینه‌ای دارد. در موارد خفیف، درمان حمایتی شامل استراحت، بالا نگه داشتن پاها، استفاده از جوراب‌های فشاری و کمپرس سرد می‌تواند مؤثر باشد. برای کاهش درد و التهاب، از داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن استفاده می‌شود.

اگر علت بیماری یک عفونت مشخص باشد، درمان آن با آنتی‌بیوتیک مناسب مانند پنی‌سیلین یا آزیترومایسین ضرورت دارد. در موارد مرتبط با بیماری‌های خودایمنی مانند کرون یا سارکوئیدوز، درمان بیماری زمینه‌ای با داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی (مانند پردنیزولون) مورد نیاز است.

در برخی موارد که اریتم ندوزوم شدید یا مزمن باشد، پزشک ممکن است داروهای قوی‌تری مانند کلشی‌سین یا داروهای بیولوژیک تجویز کند. با این حال، اغلب موارد بیماری طی چند هفته خودبه‌خود بهبود می‌یابد. پیگیری منظم توسط پزشک برای بررسی پاسخ به درمان و تشخیص عود بیماری مهم است.

خطرناک ترین نوع روماتیسم و روش تشخیص آن

اریتم ندوزوم بیشتر در زنان است یا مردان؟ بازه سنی شیوع

اریتم ندوزوم به‌طور واضحی در زنان شایع‌تر از مردان است. نسبت بروز این بیماری در زنان به مردان حدود 3 به 1 است. یکی از دلایل احتمالی این تفاوت، اثرات هورمونی (خصوصاً استروژن) و مصرف قرص‌های ضد بارداری خوراکی است. همچنین زنان در سنین باروری به دلایل سیستم ایمنی فعال‌تر ممکن است بیشتر در معرض ابتلا قرار بگیرند.

از نظر سنی، اریتم ندوزوم معمولاً در افراد جوان بین ۲۰ تا ۴۰ سال مشاهده می‌شود، اما ممکن است در هر سنی از کودکی تا سالمندی رخ دهد. در کودکان، معمولاً با عفونت‌های تنفسی همراه است، در حالی که در بزرگسالان، علت‌های خودایمنی یا دارویی شایع‌ترند. در سالمندان، احتمال وجود بیماری‌های زمینه‌ای جدی‌تر مانند سرطان بیشتر است.

شناخت شیوع جنسیتی و سنی این بیماری به پزشکان کمک می‌کند تا در بررسی بالینی و تشخیص افتراقی دقت بیشتری داشته باشند. همچنین افرادی که در گروه‌های پرخطر قرار دارند، باید در صورت مشاهده علائم پوستی یا درد مفاصل، سریعاً به پزشک مراجعه کنند تا از بروز عوارض جدی جلوگیری شود.

متخصص درمان اریتم ندوزوم توسط متخصص روماتولوژی

درمان این بیماری، به‌ویژه در مواردی که با بیماری‌های خودایمنی یا التهابی همراه باشد، نیازمند بررسی و مداخله توسط متخصص روماتولوژی است.

دکتر سارا جعفری متخصص بیماری‌های داخلی و فوق‌تخصص روماتولوژی در تبریز، با تجربه‌ای گسترده در تشخیص و درمان بیماری‌های التهابی پوست و مفاصل، گزینه‌ای مطمئن برای بیماران مبتلا به اریتم ندوزوم محسوب می‌شود. ایشان با بررسی دقیق سابقه بیمار، انجام آزمایش‌های تخصصی و تشخیص علت زمینه‌ای، روند درمان را به صورت هدفمند آغاز می‌کنند.

استفاده از داروهای ضد التهابی، تنظیم داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی در صورت نیاز، و پایش مستمر وضعیت بیمار، از خدماتی است که در مطب دکتر جعفری ارائه می‌شود.

در صورت بروز اریتم ندوزوم ناشی از بیماری‌هایی مانند سارکوئیدوز، لوپوس یا کرون، مراجعه به پزشک متخصص نقش حیاتی در کنترل علائم و جلوگیری از عود دارد.

مشاوره با دکتر سارا جعفری به بیماران کمک می‌کند تا با اطمینان خاطر مسیر درمان را طی کنند و کیفیت زندگی خود را ارتقا دهند.